Zuid-Limburgse wolfshonden en oerboeren

Je kunt opgroeien in Zuid-Limburg, en toch nog nooit hebben gehoord van de bandkeramiekers – een beschaving van oerboeren die leefde rond Steijn en Elsloo. Het FietsActief-team van Limburgse komaf fietst in het spoor van deze bandkeramiekers een stevige ronde door het heuvelland en ontmoet mensen die echt gelukkig lijken te zijn.

Een onstuimige wind blaast ons in het gezicht wanneer we langs het Julianakanaal naar Elsloo rijden, de fotograaf en ik moeten echt aan de bak. Elsloo en het nabijgelegen Steijn zijn dorpen waar veel nederzettingen zijn gebouwd in het verleden, door verschillende beschavingen zoals de Romeinen, de Franken en de oerboeren.

In het Archeologisch museum in Stein laat medewerker Jan zien hoeveel er is opgeduikeld uit de bodem. “We hebben het te danken aan de vinders destijds, dat het niet allemaal naar Leiden is gestuurd voor onderzoek aan de universiteit. We hebben veel hier kunnen houden en nu laten we het zien in dit mooie museum, en ondertussen doen wetenschappers wel onderzoek”. Een grafheuvel vormt het hart van het museum, verder veel opgedolven scherven. Ze vertellen een deel van het verhaal van de bandkeramiekers die in deze streek in lemen boerderijen woonden ongeveer vijfduizend voor Christus. Ze bebouwden het Limburgse land. De route die wij afleggen volgt min of meer het spoor van deze oerboeren.

Leven aan de Maas

In Geulle aan de Maas, met de mergelkerk Sint Martinus, springen we op het pontje en gaan de rivier over. Hemelsbreed nog geen vijftig meter varen, aan de overkant ligt België. De 81-jarige Gerardus staat achter het stuurwiel, vrouw Annie zit op een klapstoel naast hem. “Ik ga altijd mee”, zegt ze. Al zestien jaar zet het stel mensen de Maas over. Vroeger voeren ze op de binnenvaart, ook op de Maas; in zekere zin zijn ze thuisgekomen met dit pontje. Tot vorig jaar kostte de overtocht geld, tegenwoordig is het gratis – vooral de Belgische autoriteiten subsidiëren het pontje. Annie ziet drie kinderen aan boord stappen en snelt naar buiten met een blik spekjes.

De mergelgroeves

David kent een pad de heuvel op. Het lijkt op een col in de alpen, met de ene scherpe bocht na de ander, maar dan op kleine schaal. Ik kom er twee vogelaars tegen die nauwelijks tijd hebben om te praten, omdat ze achter een zeldzaam exemplaar aanrennen.

In de velden rondom Stein stuiten we op een ree, een kort moment is het dier niet op z’n hoede, de harde wind zorgt dat onze geur vervliegt. We sluipen door het hoge gras dichterbij, verschuilen ons achter brede bomen, maar dan ruikt het beestje onraad en sprint naar de boomgrens aan de zijkant, in een fractie van een paar seconden verdwijnt hij tussen de bomen, tussen de rode beuken door, met hun koper bladeren die fonkelen in het zonlicht. Ook in het park bij kasteel Elsloo, dat deels van mergel is gemaakt, staat een flink aantal rode beuken, in de bermen bloeiend daslook. De geur van knoflook, de witte gloed van de bloemetjes die overal uit de grond komen. Je kan pesto maken van het blad van daslook, maar je mag het eigenlijk niet plukken.

Spelen met zuurdesem

Een vriend van fotograaf David heeft deze bakkerij samen met zijn vrouw Kyra opgezet. Willem is aan het werk in de open bakruimte, terwijl de zaak vol zit met mensen; de koffie en de taarten zijn er goed. Veel bezoekers verlaten de bakkerij met twee of drie broden onder de armen geklemd, en misschien ook nog met een doosje worteltaart. Willem is een sociaal wetenschapper die rond zijn vijfendertigste genoeg had van dat werk en in de leer ging als bakker. Net als Kyra, die werkte bij ambassades, maar stort zich nu ook volledig op de bakkerij. Willem vertelt over de broden en het bakproces. “Elke keer is het anders, de producten reageren nooit helemaal hetzelfde”. Over desem gaat het uiteraard. De bakker maakt het zelf, een tijdrovend proces. Daarom is gist bedacht; dat is een goedkoper en sneller alternatief.

De Wolfshonden van mOERveld

Het is fijn om mensen te ontmoeten die echt gelukkig zijn met de keuzes die ze hebben gemaakt. Het is niet anders wanneer we in Moorveld het terrein van project mOERveld op fietsen, en Madeleine ontmoeten. Een enorme lemen boerderij staat op het terrein. Madeleine, uit Heerlen van oorsprong, komt net aan. Ruim tien jaar geleden kocht ze het terrein van de politieschool die er was gevestigd. Haar doel was een educatie-project te starten, waarbij mensen de kennis uit het verleden opnieuw leren gebruiken, en nadenken hoe het toe te passen op een duurzame toekomst.

Vier honden springen uit Madeleines auto, waaronder drie wolfshonden, die ongeveer voor een derde bloed van wolven hebben. Het zijn fantastische beesten die ons overal volgen, ze houden de boel in de gaten. “Je hebt niks aan ze, want ze blaffen niet eens, en ze zijn lui, maar het zijn geweldige honden”, zegt Madeleine. We lopen de boerderij binnen, die uit de grond is gestampt door vrijwilligers, gebouwd zoals ze hem vroeger bouwden. Een subsidie voor een tweede boerderij is al afgegeven. “Over de nok voeren we nog discussie”, zegt Madeleine. “Hoe die het best kan worden aangepakt, verder zijn we ver gevorderd”.

Ze zet haar bedoeling met de boerderij helder uiteen: “Het hergebruiken van het materiaal. Alles aan de boerderij komt uit de natuur, dus afbreekbaar en opnieuw te gebruiken. Daar kunnen we van leren. We moeten in deze tijd durven innoveren”. Ze gaat ons voor over het terrein, tot helemaal achterin waar het Bunderbos begint. De heuvelflank is begroeid met daslook, waar de wolfshonden doorheen lopen. “Kijk dan hoe mooi”, zegt Madeleine. “Hier komt niemand, want de wandelpaden lopen niet zo ver”.

Ik wil een poos blijven zitten op het bankje dat er staat, en luisteren naar de vogels, maar we hebben een koffie-afspraak. In het nabijgelegen Sweikhuizen, op een kilometer of negen van Moorveld. Mijn moeder en stiefvader arriveren per e-bike bij Gasterie De Bokkeryer, keurig met beide een helm op. Na de koffie poseren ze op een bosweg nog even voor fotograaf David – voordat zij zich in de afdaling storten terug naar huis.

Tips

• Bakkerij Wèk
  Desembrood, koffie en taart. Verstopt in een zijstraat in het kleine Bunde. bakkerwek.nl
• IJssalon Coco
  Bij Camping de Boskant in Brommelen. Met ijs is het altijd een gok, maar onderweg reden we per toeval dit zaakje tegen het lijf, zeker het pistache-ijs is de moeite waard! campingdeboskant.com
• Bed and Breakfast De Das
  In Meers-Stein, lieve mensen, ruime kamers. bb-dedas.nl
• Musea
  Historiehuis van de maasvallei: historiehuismaasvallei.nl
  Archeologisch museum Stein: stichtingerfgoedstein.nl

Wil je de routekaart bij dit verhaal?

Je vindt deze routekaart bij het verhaal over de Zuid Limburgse oerboeren en wolfshonden in
FietsActief 1. Nu in de winkel. Of bestel ‘em hier online.

Tekst Roman Helinski Foto’s David Peskens