Heikel punt: mono miserie

Als het gaat om gevaarlijke verkeerssituaties foeteren wij fietsers graag op auto’s, maar een groot deel van de fietsongelukken is toch echt ‘enkelvoudig’. Wat zeggen de cijfers, en wat zijn de grootste boosdoeners?

Een paaltje na een bocht, een stoeprandje, een spleet tussen twee stoeptegels, een venijnige hobbel in het asfalt of simpelweg glad wegdek: een ongeluk zit in een klein hoekje en daar hoeft helemaal geen voertuig of andere verkeersdeelnemer aan te pas te komen. Automobilisten worden vaak gezien als grote boeman voor de fietser, wat begrijpelijk is omdat de schade bij een botsing vaak groot is, maar onderschat ook de enkelvoudige valpartij niet. Zoals velen van ons uit ervaring weten kan het je zomaar overkomen, en ja, uit cijfers blijkt dat deze mono-miserie ook erg vaak voorkomt. Vaak zijn we toch niet zo capabel als we (vaak) denken.

Eenzijdig ongeval

Dat er veel enkelvoudige ongevallen plaatsvinden blijkt wel uit het rapport De Staat van de Verkeersveiligheid 2024 dat de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid in december 2024 publiceerde. Een kleine duik in de cijfers: van alle 684 verkeersdoden in 2023 was 39 procent fietser, waarbij het aantal fietsers dat omkwam door een botsing met een auto (95) veruit het grootst was. Oorzaak van overlijden nummer twee was, je raadt het al, een enkelvoudig ongeluk (37). Bij de categorie verkeersgewonden lag het aandeel van de enkelvoudige ongelukken nog veel hoger.

Van alle 7400 ernstig verkeersgewonden in 2023 was 70 procent fietser, waarbij het aantal fietsers dat ernstig gewond raakte door een enkelvoudig ongeval 82 procent was. De cijfers liegen er niet om: voor 2023 komt dat in totaal neer op 4248 fietsers die door een enkelvoudig ongeval in het ziekenhuis belandden ‘met een letselernst van MAIS3+ (Maximum Abbreviated Injury Scale, red.) en daaraan niet binnen 30 dagen overleden’ – zoals de definitie van ernstig verkeersgewonden in Nederland luidt. Hoe ernstig je dan gewond bent? Bij MAIS3+ kun je bijvoorbeeld denken aan een schedelbasisfractuur of heup- of bovenbeenbreuk, leert de site van de SWOV. Opvallend: bij ruim twee derde van deze ernstig fietsgewonden ging het om 60-plussers. Ook de in 2024 gepubliceerde factsheet Trends & Ontwikkelingen 50-plussers van Veilig Verkeer Nederland noemt deze trend: ‘50-plussers zijn extra kwetsbaar en vaker dan gemiddeld betrokken bij een eenzijdig ongeval’.

Fietspaaltjes

De vraag is nu: hoe komt het dat er zoveel enkelvoudige ongevallen zijn? Volgens de SWOV zijn drukte op het fietspad en slecht onderhoud van de fietspaden belangrijke oorzaken van de enkelvoudige ongevallen, zo meldde Kassa eind vorig jaar. Een ander heikel punt dat jaarlijks duizenden slachtoffers maakt (en zelfs voor dodelijke slachtoffers zorgt) zijn de fietspaaltjes waar de Fietsersbond en VVN een paar jaar geleden al actie tegen voerden. De actie had hier en daar succes, zoals in Amersfoort waar in twee jaar tijd 70 paaltjes werden verwijderd en in Amsterdam waar er in drie jaar tijd 347 verdwenen, maar op veel plekken werden de sta-in-de-wegs na verloop van tijd ‘gewoon’ weer teruggeplaatst. De boodschap voor fietsers, en zeker oudere fietsers, is dan ook simpel: let goed – nee, beter – op als je op de fiets zit, zowel op overige verkeersdeelnemers als op het wegdek en straatmeubilair. En mocht je merken dat je niet meer goed in staat bent om alle obstakels en verkeersstromen goed te monitoren en adequaat te reageren, dan is het misschien verstandig om niet meer op de fiets te stappen (of de drukke plekken te vermijden, om te beginnen).

Dit brengt ons op een interessant punt met betrekking tot enkelzijdige ongevallen dat wordt vermeld in bovengenoemde factsheet van VVN. De factsheet meldt dat ‘oudere fietsers zich bewust zijn dat hun leeftijd met zich meebrengt dat ze meer risico lopen in het verkeer en meer kwetsbaar zijn’, maar aan de andere kant staat er ook dat ‘driekwart van de 65-plussers zichzelf bekwaam vindt in het verkeer en geen problemen ondervindt’. Hoe verhoudt zich dat tot elkaar? Is er misschien toch sprake van zelfoverschatting? Is er misschien toch sprake van onbewuste onbekwaamheid? Een volgend heikel punt!

Eigen schuld?

‘Alleen’ gevallen? Eigen schuld, dikke bult, denk je misschien, maar als de val een gevolg is van gebrekkige infrastructuur is de gemeente of provincie mogelijk verantwoordelijk. Maak daarom – indien mogelijk – altijd een foto van de situatie en vraag eventuele getuigen om contactgegevens, zodat je goed beslagen ten ijs kunt komen als je de zaak wilt aankaarten bij de gemeente of een andere instantie. Een letselschadeadvocaat kan je hierbij helpen.

Dit artikel komt uit FietsActief 01 2025. Bestel het nummer via deze link.

Tekst: Elias de Bruijne. Foto: Canva