Oordopjes op de fiets gebruiken: ongetwijfeld is het je allang opgevallen dat veel mensen dat doen. Hoe gevaarlijk is dat?
Oordopjes op de fiets
Muziek of een podcast in je oren op de fiets? Het lijkt meer en meer regel dan uitzondering, zeker onder jonge(re) mensen. Een vervelend gevolg is dat sommige fietsers daardoor signalen van medeweggebruikers niet meer horen. Zo kun je op een smal fietspad zomaar vast komen te zitten achter een fietsende (of hardlopende) Rémi die zodanig alleen op de wereld is dat hij je fietsbel niet hoort. Vervelend, maar erger is dat het simpelweg gevaarlijk is om als fietser één van je twee cruciale zintuigen uit te schakelen. Maar… is dat eigenlijk wel zo?
Zicht is veel belangrijker
Verkeerspsycholoog Dick de Waard, adjunct-hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, benadrukt allereerst dat het zicht veel belangrijker is. “Op wat je niet ziet, kun je ook niet reageren. Als jij naar een schermpje zit te kijken, dan mis je in een drukke stad heel veel. Dat levert écht gevaarlijke situaties op.” Dat neemt niet weg dat ook het gehoor belangrijk is, wat blijkt uit een onderzoek van De Waard naar de effecten van het luisteren naar muziek op het gedrag van fietsers.
Verschillende soorten oordopjes
Hierbij lieten hij en zijn collega’s 25 deelnemers een vast traject fietsen met verschillende soorten oordopjes en volumes. “Het leuke is: we deden dat met studenten en dat is ook een groep die veel muziek en podcasts luistert op de fiets. Daarbij gebruikten we verschillende varianten: gewone oordopjes, een enkel oordopje en in ear oordopjes. Bij die laatste oordopjes bleek bijvoorbeeld dat veel fietsers zelfs een luide toeter niet hoorden en gewoon doorfietsten. Je mist dus informatie en dat kan link zijn. Als fietser neem je bijvoorbeeld ook het geluid van auto’s waar. De meeste mensen hebben geen spiegel, dus horen is een van de manieren om waar te nemen wat er achter je gebeurt.”
Oordopjes op de fiets: níet in de stad
In welke mate het gehoor uitschakelen onveilig is, is lastig te zeggen: dan zou je moeten vaststellen hoeveel ongelukken er gebeuren en in hoeverre het luisteren naar muziek daar een rol in speelt. “Die data zijn er gewoon niet”, zegt De Waard. “Vandaar die stap ervoor, zoals in dat onderzoek: je kunt wel degelijk aantonen dat er een effect is. Vanuit dat perspectief is het onverstandig.”
Waar fiets je?
Daarbij maakt hij wel een nuance: het maakt nogal uit welk geluidssysteem je gebruikt en waar je fietst. In de stad rondrijden met een noise cancelling koptelefoon is echt niet verstandig, maar op een uitgestorven provinciaal fietspad bone conducting oordopjes gebruiken is een ander verhaal. Een volledig verbod is ook wel wat extreem, vindt De Waard: dat zou ook betekenen dat je niet mag praten met iemand die naast je fietst, want dat is net zo goed belastend.
Waar trek je de grens?
“Het flauwe is natuurlijk dat je alles wat je extra doet, in principe kan afleiden van het verkeer en ervoor kan zorgen dat het gevaarlijk wordt. Alleen, waar trek je de grens? Ik zou zeggen: doe het in ieder geval níet in de stad. Daarbij is het ook zo dat het geluid steeds belangrijker wordt omdat we op de fietspaden steeds meer verschillende snelheden hebben. Tien, vijftien jaar geleden fietsten we veel meer in één stroom, terwijl er tegenwoordig veel meer snelle voertuigen zijn die met een noodgang van achteren komen. Daarin kan het gehoor weleens een belangrijke rol spelen.”
Oordopjes op de fiets: waar mag het, waar niet?
In Nederland en België mag je oordopjes of een koptelefoon gebruiken op de fiets, in Frankrijk, Slovenië en Spanje is het verboden. Andere landen volgen de middenweg: in Duitsland mag het zolang je het omgevingsgeluid nog kunt horen, terwijl in Italië en Kroatië maximaal één oortje is toegestaan.
In Nederland geldt wel een ‘maar’, zo meldt de website van de politie: je kunt bekeurd worden als het gebruik van oordopjes of een koptelefoon leidt tot gevaarlijke situaties. Er is namelijk een ‘kapstokwet’ – zoals Dick de Waard het noemt – die zegt dat je je niet gevaarlijk mag gedragen in het verkeer. “Dat betekent dat de politie daar altijd op kan terugvallen. Ik vind dat wel goed. Je kunt wel alles precies proberen te benoemen, maar mensen vinden vaak toch wel weer een manier om de exacte regels te omzeilen. Denk er dus over na in welke situaties het veilig kan en waar het niet verstandig is.”
Tekst: Elias de Bruijne
