Start: Veerboot Borkum
Afstand: 27 km
Gps-route: gps Borkum
Het Duitse Waddeneiland Borkum heeft een onmiskenbaar Nederlandse touch. Maar is toch ook zo anders dan onze eilanden. Wel kun je er net zo mooi fietsen. En nog veel meer.
Uwe Bootsmann is een tevreden man. Het toeristenseizoen op Borkum is lang, de eerste badgasten komen al in mei, de laatsten vertrekken niet eerder dan eind oktober. En dan zit het weer dit jaar ook nog eens goed mee. Meteen al in de eerste weken verhuurde hij goed. Strandkörbe en Strandzelte zijn zijn business. Het zand aan de voet van Borkums promenade waar hij zijn administratie bijhoudt in een houten optrekje staat vol met de felgekleurde rieten stoelen en vierkante tentjes met tweepersoons houten bankjes waar de Duitse Waddeneilanden patent op hebben. Toch is het na het komende seizoen klaar. ‘Ich bin vijfendraitig jaar nait fan’t strand weest. Noe is’t tied om meer fan de weerld te sien.’ Pardon, staan we hier nou gewoon Nederlands te praten? Uh ja, Uwe noemt het Borkums Platt, maar het wijkt in niets af van ons Gronings. Zo gek is het misschien ook niet. Borkum hoorde in het verre verleden tot het rijk Friesland, in de 17e eeuw voeren veel eilanders op Nederlandse walvisvaarders. Begin 19e eeuw was het eiland een aantal jaren onderdeel van het koninkrijk Holland en nog altijd ligt het stukken dichter bij de Nederlandse dan bij de Duitse kust. ‘Allerbest! Veel plezier!’ geeft Uwe me ten afscheid mee als ik weer op de fiets stap om het eiland verder te verkennen.
Rottumeroog
Mijn fietstocht begon aan de haven van Borkum, maar mijn buitenlandse vakantiegevoel al in Noord-Groningen toen ik in Eemshaven aan boord van de MS Groningerland stapte. Een boot onder Duitse vlag, met een Schiffsrestaurant en een Speisenkarte met Matjesbrötchen. Vijftig minuten op een boot zijn zó om. Vrijwel alle passagiers stappen na het afmeren over in een van de gekleurde wagonnetjes van de Borkumer Kleinbahn die rechtstreeks naar het dorp rijdt, dat ze hier overigens Stadt noemen. Ik ga lekker fietsen. Hoewel het fietspad naar Stadt pal naast weg en spoor loopt, is het rustig. Aan beide kanten kijk ik uit over drooggevallen wadplaten, vanuit de vogelkijkhut aan het begin van de weg zijn in de verte felgekleurde stipjes te zien die over de bodem van de zee scharrelen: groepen wadlopers. Via een mooi oud bos bereik ik het dorp en stuit meteen weer op de zee. Vanaf het Südstrand is het 21 meter hoge baken op Rottumeroog, herkenningspunt voor de scheepvaart naar Emden, goed te zien.
Wat onze Nederlandse eilanden geen van alle hebben, heeft Borkum wel: een dorp aan de Noordzee. Met een honderden meters breed strand en een promenade waar Zandvoort jaloers op kan zijn. De bebouwing is op sommige plekken wel wat overbemeten voor zo’n klein eiland, maar de sfeer lijdt er niet onder. Al is het alleen al door het ronde muziekpaviljoentje waar drie keer per dag een concert wordt gegeven. Door de openstaande ruiten waaien de klanken met het zachte westenwindje mee over de promenade. De klanten op het terras van restaurant Leo’s zitten eerste rang.
Kwark met kersen
Leuk en typisch Borkums zijn de Milchbuden, eenvoudige houten strandtentjes met lange tafels en banken waar gerechten als Milchreis mit Zimt und Zucker (rijstepap met kaneel en suiker) en Dicke Milch mit Kirschen (kwark met kersen) op de menukaart staan. De Milchbuden stammen uit de tijd dat toerisme nog iets nieuws was en er niet op elke straathoek een terras te vinden was. Wat de boeren tussen de middag zelf aten, verkochten ze ook aan de badgasten. Stevige kost is het, want voor het werk op het boerenland kon je wel wat calorieën gebruiken. Ook als brandstof voor een stukje fietsen is het niet verkeerd. Want hoe leuk en gezellig het op en achter de promenade van Borkum-Stadt ook is, er wacht ook nog een eiland met fietspaden. In tegenstelling tot de paden op de Nederlandse eilanden die vooral uit schelpengruis bestaan, fiets je hier over asfalt, betonplaten en – vooral – klinkerpaadjes. En moet je hier en daar tussen de overstekende konijnen door slalommen. De Borkumer duinen zijn dichtbegroeid met groen, er zijn stukjes bos en dan opeens weer doorkijkjes die je zicht over het hele eiland en de Waddenzee tot aan Eemshaven met zijn windmolens geven. Vanaf het duin bij strandcafé Sturmeck ligt het dorp mooi aan je voeten: een watertoren, twee vuurtorens en drie kerktorens houden de wacht over de rode bakstenen huizen.
Zonnegroet
Halverwege het eiland ligt het piepkleine Ostland, minder dan een handvol boerderijen en twee terrassen (waarvan een met strandkorven tussen het gras) rond een driesprong met ruim uitzicht over de kwelder. Een bordje waarschuwt: hier is de ‘letzte Gaststätte vor Juist’, het volgende eiland. Na Ostland wordt het eiland nog leger. Een mooi pad met de mooie naam Oostlandje Pad voert naar het eind van het bereikbare deel van het eiland: het uitzichtpunt Steerenklippdüne. Met, inderdaad, weer weidse uitzichten, over de zee en de buureilanden Juist en Memmert, dat onbewoond is, tot aan de Groningse en Ostfriese kust. De rust is er overweldigend, het stadje met zijn gezellige drukte lijkt hier heel ver weg. Via de Grote Seejdyk, langs de Tüskendörsee (die ooit westelijk en oostelijk Borkum van elkaar scheidde) en onder landende sportvliegtuigjes door gaat het terug naar dorp of haven. Borkum is niet groot, het is zelfs iets kleiner dan ons kleinste waddeneiland, Schiermonnikoog. Eindeloos doorfietsen is er dus niet bij. Maar er blijven na dit rondje nog genoeg fietspaden over om te verkennen. En heb je die allemaal gehad en is de behoefte aan bewegen nog niet weg, dan biedt het eiland nog een boel andere opties. Paardrijden, strandzeilen, zwemmen, zeilen, surfen, vliegeren, skateboarden, buggy-kiting, stand-up boarding, je kunt het zo gek niet bedenken of het kan. In het golfslagbad van wellnesscentrum Gezeitenland kun je zelfs surfen op een bodyboard. Of beklim de meer dan 308 treden van de Neue Leuchtturm. Doe je het liever wat rustiger meld je dan bij het DLRG (lifeguard)-station op het strand; iedere ochtend kun je daar gratis meedoen aan gymnastiek, yoga of (lichte) jogging. Wie de dag begint met een zonnegroet op het strand – het gezicht naar de zon gewend, het geruis van de branding in de oren, het zand tussen de tenen, een dagje fietsen in het vooruitzicht – begint de dag als een tevreden mens.
![]()
Praktisch
Borkum is te bereiken na een overtocht van ca. 50 minuten met de Borkumlijn vanuit het Groningse Eemshaven: www.borkumlijn.nl. (Volg in Eemshaven de borden Borkum en RoRoFerry). De fiets kan mee op de boot, maar op het eiland zijn ook voldoende fietsverhuurders. Het bootkaartje is ook geldig voor de Borkumer Kleinbahn, een vrolijk treintje dat in 15 minuten naar Borkum-Stadt tuft (ook hierin mag de fiets mee). Wie de eerste boot heen neemt en de laatste terug, kan een uur of acht op het eiland doorbrengen. Leuker is het om wat meer tijd te nemen voor strand&zee of een andere sportieve activiteit, ’s avonds naar goed Borkums gebruik vanaf de promenade naar de zonsondergang te kijken en de nieuwe dag te beginnen met yoga of gymnastiek op het strand.
Meer informatie: Tourist-Information Borkum, Am Georg-Schütte-Platz 5, Borkum, 0049 4922 9330, www.borkum.de/NL.
Kuren
Al meer dan een eeuw is Borkum een belangrijk kuuroord. Nog altijd is het in Duitsland niet ongebruikelijk om op doktersadvies en op kosten van de verzekering naar zee te gaan. De zeelucht worden dezelfde krachten toegedicht als ijle berglucht. In vroeger tijden werden badkoetsjes gebruikt om de dames tot in het water te rijden. Wie op het eiland overnacht betaalt een klein bedrag aan Kurtaxe, vergelijkbaar met onze toeristenbelasting. Dankzij de Kurtaxe biedt de gemeente voor iedereen bijvoorbeeld de gratis yoga en gymnastiek aan, een babysitservice en kidsclub, strandrolstoelen voor gehandicapten en de dagelijkse concerten in het muziekpaviljoen.
Tip
Borkum maakt deel uit van nationaal park Niedersächsisches Wattenmeer en ligt in UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee. In museumschip (en voormalig lichtschip) Borkumriff in de oude marinehaven is een informatie- en bezoekerscentrum ingericht met tentoonstellingen over de natuur van eiland en zee. www.feuerschiff-borkumriff.de.
Start: Veerboot Borkum
Afstand: 27 km
Gps-route: gps Borkum
1. Vanaf de veerboot RA en LA naar het fietspad met rode tegels, de spoorlijn is links. Reendersstrasse. Bij spoorwegovergang LA en direct RA, fietspad op. Met bocht naar links en naar beneden. Op T-kruising RA en direct LA, langs groene hekken, klinkerpad. Einde pad RA. Einde LA Greune Stee weg. Einde, voor fietsenstalling, RA en 1e LA Emsstrasse.
2. Einde LA, door dijkdoorgang en RA, boulevard op. Bij begin voetgangerspad, rechts omhoog en RA. 1e LA Goethestrasse. Op driesprong RA, over spoorlijn en RA Am Langen Wasser. 3e LA Süderstraße. Op driesprong RA Wiesenweg.
3. RD, schoolplein over (lopen), Schoolgang. RD oversteken naar ijzeren hek, Schoolhof, door hek, LA. 1e RA en direct LA Kirchstraße. Op driesprong RA en op T-kruising RA Hindenburgstraße. Op kruising RD, op driesprong RA Engel’se Pad. Einde RA Kaapdelle. Einde LA Boeddinghausstraße en meteen RA, fietspad op Norddünen. Rechterbocht blijven volgen. Op T-kruising LA en direct RA, klinkerpad. Op kruising met schuilhut LA, Rundweg Waterdelle. Zijwegen negeren.
4. Einde fietspad, LA, betonweg op. Op driesprong RA Ostland. 1e afslag LA, ri. Steernklip Grebhahn’s pad, later Oldmanns Olde Dünen.
5. Einde (bij vier gele bankjes) iets verder is uitzichtpunt Steernklippdüne RA, onder aan de dijk of de dijk op, (slecht pad) Grote Seejdyk. Bij trap op de dijk RA Oostlandje Süddünen. In Ostland LA fietspad op Oostlandje Pad. Meteen voorbij vliegveld LA fietspad naast onverharde weg op.
6. LA Neije Dyk, einde LA en RA. Einde (bij trap in zeedijk) RA. Langs afsluithek. Einde weg oversteken en op fietspad LA terug naar veerboot of RA terug naar dorp.
Tekst Annemarie Bergfeld Foto’s Laurence Delderfield
