Startpunt: Parkeerplaats Kaapse Baan, Groningen
Afstand: 42,5 km
Route-correctie: Bij punt 1 staat, vanaf parkeerterrein naar rotonde en LA. Dit moet zijn RA!
Hier vind je het GPS-bestand: Route Paterswolde
PDF Routekaart: Route Paterswolde
PDF Routebeschrijving: Route Paterswolde
Aan de zuidkant van de levendige studentenstad Groningen schitteren meren in de zon en worden dichte bossen afgewisseld met weidse vergezichten. Dankzij hier ontwikkelde nieuwe natuur houden de Groningers hun voeten droog.
Een studentendispuut flaneert over de boulevard. Een ouder echtpaar maakt zijn boot klaar. En een loopgroep vertrekt met ferme pas richting de Hoornse Dijk. Ze hebben het goed voor elkaar, die Groningers. Want amper drie kilometer buiten het historische centrum ligt het Paterswoldse Meer te schitteren in de zon. Het is een pleisterplaats van alle seizoenen. Ook op een fraaie voorjaarsdag als deze is het druk, wanneer we over de smalle Hoornse Dijk zuidwaarts fietsen voor een rondrit die ons zal voeren langs Paterswolde, Eelde, Peize, Roden en Leek.
Dat niemand hier gehaast is, blijkt al snel wanneer het sluisje bij molen de Helper piepend en krakend opengaat. Pas wanneer de sluiswachter vriendelijk knikt, steken de wachtende fietsers het bruggetje over. Ook wij vervolgen onze weg, vlak langs het meer en meanderend langs het Hoornse Diepje.
Beekdalreservaat
Hier, net over de grens met Drenthe, neemt het bos het over van het water. Via het eeuwenoude Landgoed de Braak slingert de route langs de flanken van Eelde, waar een ander landschap opdoemt. Het is het weidelandschap van beekdalreservaat de Eelder- en Peizermaden. Paardenbloemen en klaprozen zorgen voor kleurspatten in het groen. Je komt hier langs een boerderij met een missie: de uitbaters van kijkboerderij ’t Hoogeveld laten zien dat rendabele biologische landbouw prima kan samengaan met het beheer van hoogwaardige natuur.
We houden halt voor het Eelderdiep, waar we boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten treffen. Bevlogen begint hij te verhalen over ‘zijn’ gebied. “Wat je hier ziet, is een beekdal dat we in oorspronkelijke staat hebben hersteld. We hebben de meanders in het Eelderdiepje teruggebracht, wat allerlei soorten flora en fauna aantrekt.”
De Onlanden, zoals het gebied wat oneerbiedig heet, danken hun naam aan het feit dat er door de nattigheid niks gebouwd of verbouwd kan worden. Het is een immense lap grond, bijna net zo groot als Texel. Nu en dan wordt de weidse blik onderbroken door een houtwal of zandduin.
Als je omhoog blikt, kun je flinke groepen vogels door de lucht zien trekken. “Steltlopers, buizerds, kieviten, grutto’s, tureluurs, kemphanen en slechtvalken”, dreunt Bart Zwiers een aantal voorkomende soorten op. “De meeste van deze vogels zijn teruggekeerd nadat we de natuur hier weer in zijn oude glorie hebben hersteld. En ondanks dat het een toplocatie is voor vogels, kun je hier ook zomaar bevers en reeën spotten. Daarnaast hoopt Natuurmonumenten op de terugkeer van otters en hermelijnen.”
Een klein stukje verderop geeft Zwiers ook blijk van geschiedkundige kennis. “We staan nu vlak bij Het Beeld. Dat is gelegen op een zandduin, waardoor er wat bomen kunnen groeien. Deze plek ligt op een eeuwenoude handelsroute. Monniken, die van het klooster van Aduard naar Peize trokken, gebruikten het als rustplaats.”
Mensinge en Nienoord
Aan pauze zijn wij zelf nog niet toe, dus fietsen we langs de rand van het open landschap verder. We zien statige kop-hals-rompboerderijen en weilanden waar jonge lammetjes, kalveren en veulens ronddartelen. Na het oude esdorp Peize vernauwt het landschap zich langzaam tot de dichte bossages rondom het Lieverse Diep. Hier geen chique boerderijen, zoals op de Westerhorn tussen Eelde en Peize, maar keuterboertjes die met kleinschalige veeteelt het landschap tot een veelzijdige lappendeken maken.
Lichtjes loopt de weg omhoog, door het meer dan drie eeuwen oude Mensingebos. Het aanpalende landgoed ligt er al sinds 1381 en de eerste versie van de majestueuze Havezate Mensinge is minstens zo oud. De door een gracht omringde borg vormt een schitterend geheel met de bijgebouwen, de dertiende-eeuwse romangotische Catharinakerk en de herenhuizen op de Brink. Een smal fietspad voert langs eikenlanden, bossen en halfopen weides met houtwallen. Via het betongeblokte centrum van Leek gaat het noordwaarts, naar Landgoed Nienoord.
Vanuit de adellijke tuinen, met monumenten, kunst en natuurschoon, springt de borg meteen in het oog. Het gele zandsteen steekt fraai af tegen het groene loof. Nienoord wordt omzoomd met een slotgracht en is alleen via een ophaalbrug toegankelijk. Sierlijke details in de raamlijsten en de trapgeveltjes op de bovenverdieping bepalen het aangezicht van de voormalige burcht. Belle epoque in West-Groningen!
Olie slaan
Richting Roderwolde wijken de bossen weer. Het landschap opent zich, voor een blik op de kerktoren van Midwolde, het uitgestrekte Leekstermeer of de skyline van Groningen. Het bochtige fietspad voert via snelle bochten langs bosjes, waterpartijen, sloten en boerderijen.
Juist voor het buiten rijden van Roderwolde duikt met de olie- en korenmolen Woldzigt een zoveelste monument op. Terwijl we het indrukwekkende bouwwerk aanschouwen, zien we rookdampen uit de vensters komen. De molen is in bedrijf, er wordt driftig olie geslagen. Nieuwsgierig kijken we naar binnen, waar twee kolossale molenstenen met een hoop kabaal ronddraaien. Zo wordt lijnolie uit vlasplanten geperst. Om ook de laatste druppels eruit te krijgen, wordt het zaad onder twee door de wind aangedreven slaghamers kapot geslagen. “Dit komt heel precies”, legt de molenaar uit. “Wanneer het te hard waait, vallen de hamers van de wig. Dan moeten we zeil terugnemen. Maar vandaag is de wind écht perfect.”
Een uitspraak die wij betwijfelen, want we rijden het dorp uit met tegenwind. We passeren het Peizerdiep, dat stroomt tussen rijk begroeide walkanten. Aan de einder gloort de stad Groningen alweer, met gezichtbepalende gebouwen als de Der Aa-kerk, SuikerUnie, Martinitoren en Gasunie.
Schitterende combinatie
Als deze fietstocht ons iets heeft geleerd, is het dat de innige band tussen cultuur en natuur in dit gebied centraal staat. Doordat het nieuwe natuurgebied begin 2012 onder water kon worden gezet, is de stad Groningen aan een watersnoodramp ontsnapt. Zoals boswachter Zwiers ons uitlegde: “Hierlangs stroomt een derde van het Drentse regenwater richting de stad. En als het heel veel regent en ook nog eens stormt op het Wad, dan kunnen we het water niet spuien. In zo’n geval kunnen we de Onlanden onder water laten lopen. In 1998 moest door wateroverlast zowel het Groninger Museum als het Martiniziekenhuis worden ontruimd. Dat konden we in 2012 dus voorkomen. Eigenlijk hebben we deze natuur gewoon keihard nodig om in de stad veilig te kunnen leven. Een schitterende combinatie, toch?”
Tip
De Onlanden
Natuurmonumenten heeft met de Onlanden een nieuw natuurgebied gerealiseerd onder de rook van Groningen. Het beekdallandschap is volop in ontwikkeling. Ook leuk en leerzaam is een bezoek aan de biologische kijkboerderij ’t Hoogeveld in Eelde, met boerderijwinkel. ’t Hoogeveld werkt samen met Natuurmonumenten. Info: www.natuurmonumenten.nl en www.hoogeveld.nl.
Boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten is ook te volgen op twitter: @boswachterbart.
Kasteel Nienoord
Nienoord is vooral bekend vanwege het imposante landhuis dat er in de negentiende eeuw is opgetrokken op de plek waar vroeger de borg Nyenoort stond. De oorspronkelijke borg (Gronings voor burcht) is gebouwd door de invloedrijke familie van Ewsum, ook eigenaar van de borg in Middelstum en de havezate Mensinge in Roden.
In kasteel Nienoord kun je nu het statige rijtuigenmuseum bezoeken. Voor kinderen rijdt er een treintje over het terrein en zijn er speeltuinen, een klein dierenpark en een zwemkasteel.
Voor een tussenstop zijn beide locaties zeer geschikt. Zie: www.landgoednienoord.nl, www.rijtuigmuseum.nl en www.mensinge.nl.
Praktisch
Start route
De route start in Groningen, zo’n drie kilometer zuidelijk van het centraal station. Parkeren kun je gratis in de SOJ Palmelaan (Groningen) of de nabijgelegen Oude Badweg (Eelderwolde).
Startpunt: Parkeerplaats Kaapse Baan, Groningen
Afstand: 42,5 km
Route-correctie: Bij punt 1 staat, vanaf parkeerterrein naar rotonde en LA. Dit moet zijn RA!
Hier vind je het GPS-bestand: Route Paterswolde
PDF Routekaart: Route Paterswolde
PDF Routebeschrijving: Route Paterswolde
Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!
Tekst Tom Rustebiel / Foto’s Eppo Karsijns
