Route Wedde – De romantiek van de Ruiten Aa

Startpunt: Parkeerterrein van Wedde Burcht in Wedde
Afstand: 57,3 kilometer
GPS-bestand: Route Wedde
PDF Routekaart: Route Wedde
PDF Routebeschrijving: Route Wedde

Groningen is de provincie van duizend-en-één landschappen. Het lommerrijke stroomdal van de Ruiten Aa afwijkend noemen, voert dan ook te ver. Maar zelfs Alex Vissering, geboren en getogen in het gebied, verwondert zich er nog dagelijks.

Tsie-tsie-tsie-tsuuuuh. “Heurst dat?”, begint Vissering in het Gronings. Vissering rommelt wat in zijn zak, zoekend naar zijn smartphone. Hij scrolt door een enorme collectie vogelgeluiden, op zoek naar de Geelgors.

“Hét vogeltje van Westerwolde. Als je goed oplet, kun je ze overal horen en zien.” Vissering speelt het geluid af. “Wij vogelspotters noemen hem ook wel het Beethovenvogeltje. Het geluid lijkt op de openingsnoten van zijn symfonie.”

Professioneel natuurliefhebber, dat is de functieomschrijving die het beste bij Vissering past. Hij is rattenvanger, verhaalt bij de regionale radio en TV over natuur en bezingt Groningen met liefde. Regionale hits als De Groanrepubliek, Mien Machteg Wad en Westerwolle zijn een lofzang op Vissering’s favoriete landschappen. Vreugdevol, met nu en dan een vleugje melancholie.

Vesting

Niet de natuur, maar de mens heeft Westerwolde geschapen. Toch is er juist door ontginning een veelzijdig landschap ontstaan, dat zich als een kleurrijke lappendeken uitrolt van Winschoten tot aan Duitsland, Ter Apel en Onstwedde. Anders dan op het Groninger Hoogeland, hebben de herenboeren nooit grip op het moeilijk bereikbare gebied gekregen. Daardoor is grootschalige verkaveling achterwege gebleven.

Vanuit het bosrijke Wedde komt de overgang naar de recht afgesneden akkers in het voormalige Bourtangerveen onverwacht. De bloeiende aardappelvelden zorgen voor een bonte kleurenpracht. Het lila, paars en wit steken fraai af tegen het groene veld en de strakblauwe hemel. “In Groningen hebben ze het vaak over de gele koolzaadvelden in ’t Oldambt, maar dit is toch ook schitterend?’’, observeert Vissering. Inderdaad, de passage langs het Ruiten Aa-kanaal is er een van vele indrukken. Om de paar honderd meter schuiven er andere landschappen voorbij.

Na uitstekende paden en wegen is het verderop laveren, op eeuwenoude klinkers en kasseien. Aan de rechterhand doemt de Bourtanger vestingwal op. Wachttorens, poorten, een standerdmolen en de kerk steken speels boven de groene aarden wal uit. Het heeft iets magisch, om over het ophaalbruggetje en onder de stadspoort te rijden. Binnen een paar seconden ben je in een totaal andere wereld. Piepkleine huisjes met lage daken, smalle straatjes zonder auto’s en een knus marktplein omsingeld met 350 jaar oude lindebomen. De verleiding van de terrassen op dit plein kan niemand weerstaan. Logisch ook, want het geeft de rust om eens goed rond te kijken. Het loont sowieso de moeite, om hier de fiets aan de kant te zetten. Groot is de vesting niet. Wanneer je de kortste route pakt, fiets je in totaal maar 200 meter binnen de muren. Vanaf de poort is het slechts anderhalve kilometer tot in Niedersachsen, over de oude handelsroute van de stad Groningen naar Westfalen.

Liederlijk

“Rij niet te hard. Juist aan de randen van bossen en weilanden zitten de meeste dieren’’, waarschuwt Vissering. Hij krijgt bijna meteen gelijk. Er rent een haas door het veld en aan de andere kant schiet een eekhoorn in een boom. “Met wat geluk en geduld zie je hier ook reeën en fazanten.’’ Het gaat hier via een smal en beschut fietspad een flink stuk rechtuit, langs het Ruiten Aa-kanaal. Na Leemdobben komt esdorp Sellingen in beeld, ingebed tussen donkere bossen, kleurige heide en groene essen. Voorbij de gotische kerk wordt de zuid-es aangesneden, langs natuurgebied de Holle Beetse. Omzoomd door houtwallen is het een prachtig gezicht, die groene vlakte met z’n verdwaalde bomen en nu en dan vuurrode grassen. Middenin loopt een slingerend stroompje, dat zich een weg zoekt door het lichte reliëf.

Vanaf hier komt het Ruiten Aa-kanaal weer in zicht, met de groene Zuidveldsluis. “Volgegroeid met larixen’’, weet Vissering. “Kiek, daar op de punt staat de mooiste mispel ter wereld. Met heerlijke peren, als de vorst er een nachtje overheen is geweest.” Laude, Sellingen, Jipsinghuizen, Weende, Smeerling en Ter Wupping. De dorpen en buurtschappen die volgen klinken zo melodieus, dat ze voor de nummers van Vissering gemaakt lijken.

Bij Laude wordt de ‘nieuwe’ Ruiten Aa overgestoken. In het kader van de Ecologische Hoofd Structuur zijn de oude meanders in ere hersteld. En alsof hij nooit anders gedaan heeft, slingert-ie door de donkere bossen ten westen van Sellingen. Bij Laude rolt het fietspad een donker bos in, dat opeens plaatsmaakt voor een dorre vlakte. De vegetatie is schaars en de lucht voelt droog.

Een kakafonie aan krekelgeluiden maakt het mediterrane vakantiegevoel compleet. Drentse Heideschapen voelen zich er thuis, Schotse Hooglanders ook. Loom kijken ze over de houtwallen, op slechts een meter van het fietspad. En net zo plotseling als het droge gebied kwam, verdwijnt het ook weer. Na de passage van statige Groninger boerderijen en landhuizen in Ter Borg, duikt het Theater van de Natuur op. Na het beklimmen van de met gedichten versierde treden sta je op zo’n tien meter hoogte. De blik gericht op de meanderende Ruiten Aa.
Wie onderwijl letterlijk van het Groninger landschap wil proeven, kan iets verderop terecht bij informatiecentrum ‘De Noordmee’. Hier serveren ze Groninger mosterdsoep, Groninger paddestoelensoep en Groninger koek.

Beschermd dorpsgezicht

De kleurige en bloemrijke oeverlanden van de Ruiten Aa verraden niet, dat het hier om nieuwe natuur gaat. Nieuw is trouwens lang niet alles in dit deel van Westerwolde. Pal aan de Ruiten Aa ligt het Metbroekbos, één van de oudste bossen van het land. De statige eiken vormen het speelterrein van vele vogelsoorten. “Appelvink, grauwe klauwier, glanskop, soms ijsvogels en natuurlijk de geelgors. Het is een paradijs voor vogelliefhebbers, zoals ik”, weet Vissering.

Richting Smeerling opent het landschap zich. Her en der liggen de zeventiende-eeuwse boerderijen in het landschap gedrapeerd. Het lijkt nog wel het meest op een Gallisch dorpje, als in Asterix en Obelix. Eén ervan, de werkschuur van Natuurmonumenten, is vrijelijk te bezichtigen. “Typisch Westerwolds”, weet Vissering. “Het dak loopt heel lang door, bijna tot aan de grond. En naast deze boerderijen staat het stookhok. Daar kookte men, in verband met brandgevaar.”

Na de passage van het Mussel-Aa-kanaal volgen Ter Wupping en Wessinghuizen. Eigenlijk is dit gebied Westerwolde op schaal. Hier nóg kleinere bosjes, akkertjes, oude rivierduinen, veldjes en essen. Het natte gebied is erg vruchtbaar, langs de oevers wemelt het van de dotterbloemen, pinksterbloemen en orchideeën. Ook in dit stuk nieuwe natuur, is het smalle fietspad het enige wat doet denken aan menselijke invloed.

Anders is dat een paar kilometer verderop, alwaar de majestueuze Wedderburcht met zijn rode daken boven het groene loof uitpriemt. Samen met de vesting middelpunt van enkele twisten tussen Groningen en Munster. Hard gevochten is er echter nooit, want tot op de dag van vandaag interesseren zich weinig mensen voor het goed verstopte grensgebied. Misschien maar goed ook.

Startpunt: Parkeerterrein van Wedde Burcht in Wedde
Afstand: 57,3 kilometer
GPS-bestand: Route Wedde
PDF Routekaart: Route Wedde
PDF Routebeschrijving: Route Wedde

Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!