Startpunt: NS-station Breda
Afstand: 50 km
GPS-bestand: Route Breda
PDF Routekaart: Route Breda
PDF Routebeschrijving: Route Breda
Je hoeft niet per se naar De Haag voor een Oranje-route. Ook in en rond Breda liggen allerlei sporen van ons koningshuis, zo blijkt na privétoer van Gilde de Baronie.
“Dwars door de huisjes op het Begijnhof liep vroeger een pad. De priester liep elke avond een rondje over dit weggetje om in de huisjes te kijken of de dames geen mannelijk bezoek hadden.” Sef Stroeken vertelt het verhaal met een glimlach. In het centrum van Breda neemt de stadsgids van Gilde de Baronie ons mee terug naar de tijd van de Nassaus, die in 1403 begon. Volgens Stroeken vond in dat jaar de belangrijkste gebeurtenis uit de Nassau periode plaats. “De schatrijke Johanna van Polanen trouwde toen met graaf Engelbrecht van Nassau, de zoon van de graaf van Dillenburg. Ze werden heer van vrouwe van Breda en vanaf dat moment is Breda verbonden met de Nassaus.”
Langs de fietsroute zijn verschillende monumenten die herinneren aan de periode dat de Nassaus leefden in Breda. Een daarvan is het Begijnhof, dat meteen een van de belangrijkste is volgens Stroeken. Johanna van Polanen liet het hofje bouwen, dat tegenwoordig een van de oudste van Nederland is. “In die tijd zorgde het Begijn zijn voor felle tegenstand. Het was dus heel bijzonder dat ze van de Nassaus daar mochten verblijven.” Tegenwoordig is het Begijnhof nog steeds bewoond. De kapel in het hofje, ook gesticht door Johanna van Polanen, is een erg gewilde trouwlocatie.
Speelhuis
Buiten de poort van het Begijnhof in de Catharinastraat vervolgt Stroeken: “De huizen hier aan de overkant zijn voormalig hofhuizen van de Oranjes. Het Kasteel van Breda ligt hier achter.” Om de hoek bij de Catharinastraat kijken we langs het monument van Koning Willem III uit op het kasteelplein.
Het Kasteel van Breda is volgens onze gids het belangrijkste en grootste monument in Breda dat ons herinnert aan de Nassau-periode. Waar nu militairen in opleiding af en aan lopen, werd vroeger vooral feest gevierd. “Het was voor de Nassaus een gebouw om mee te pronken. Hier werden gasten ontvangen.” Maar het was niet het enige kasteel dat de Nassaus in bezit hadden. “Vroeger hadden ze ook een ‘Speelhuis’. Dit was een kasteel waar de familie hun vrije tijd doorbracht. Van het kasteel is niets meer terug te vinden, alleen de straatnaam Speelhuislaan is nog een stille herinnering.”
Iets voor het Kasteel van Breda fietsen we langs het Spanjaardsgat van Breda, waar vroeger een burcht stond waar Jan van Polanen, de kleinzoon van Johanna van Polanen en graaf Engelbrecht van Nassau, woonde. Op het bruggetje over het water hebben we perfect uitzicht op dit historische deel van Breda, de vele terrasjes langs de haven lonken. Maar eerst is het tijd om het groen in te duiken.
Mastbomen
Rondom Breda liggen een aantal mooie natuurgebieden. En ook deze hebben een link met de Koninklijke familie. Sef Stroeken vertelt: “Het Liesbos is gesticht door de Nassaus. Vroeger werd het voornamelijk gebruikt als recreatiegebied en jachtterrein van de familie. Het Mastbos heeft haar naam te danken aan de mastbomen. De Nassaus gebruikten deze voor export naar steden als Middelburg, waar er vervolgens scheepsmasten van werden gemaakt.”
In het Markdal fietsen we door misschien wel het mooiste stukje natuur rond Breda. Slingerend langs rivier de Mark genieten we van de mooie natuur om ons heen en worden we verrast door koeien die strompelend het fietspad oversteken, of die het wat rustiger aan doen en een slokje water nemen uit de Mark. In de verte zien we de kerk van het nabijgelegen dorp Ulvenhout. In de tijd van de Nassaus werden rond hoeve ‘de Prinsenhoef’ boerderijen gebouwd en zo is het dorp ontstaan. Wederom in opdracht van de familie Nassau.
Valkenjacht
Terug in Breda beëindigen we onze fietstocht in stadspark Valkenberg, gelegen naast het Kasteel van Breda. In deze voormalige kasteeltuin gingen de Nassaus vroeger op valkenjacht. Wie benieuwd is naar hoe de tuin er vroeger heeft uitgezien, moet op zoek naar het beeld genaamd ‘Vuile Jan’. Gids Stroeken vertelt: “Rond dit beeld is een replica gemaakt van de oude paleistuin zoals deze er uit zag in de tijd dat de Oranjes hier leefden.” Tegenwoordig is het een heerlijk plekje om even tot rust te komen.
En op zo’n moment rijst de vraag waarom de Nassau-familie eigenlijk niet in Breda is gebleven. Welnu: na de geboorte van Jan van Polanen brak een nieuwe periode aan in Breda. Een bloeiende periode, waarin Breda de vorm kreeg van een grote stad. Maar van lieverlee kwam hier een einde aan. De familie van Nassau had bijna geen mannelijke erfgenamen en dit is dan ook uiteindelijk de rede geweest waardoor de Nassaus in Breda zijn uitgestorven. Willem van Oranje – Nassau was in 1551 de laatste erfgenaam die in de stad woonde.
Bim, bam, bom
Het belangrijkste gebouw in Breda dat een link heeft met de Nassaus is de Grote Kerk. Deze kerk werd gebouwd ter ere van de geboorte van Jan van Polanen. Tijdens deze fietstocht kom je er niet langs, maar wellicht vind je het de moeite waard om er voor om te rijden. Je vindt er negen grafmonumenten van de Nassaus, waaronder die van Jan van Polanen. Daarnaast hangt hier een van de weinige bewaarde muziekinstrumenten waaraan de Nassaus hebben bijgedragen: een 315 jaar oude beiaardklok. Op bijzondere momenten wordt hij nog met de hand geluid door het Klokkenluiders-Gilde Breda. De klok heeft als opschrift: Ik heet Willem III, dankzij God [ben ik]koning van Groot Brittannië, baron van Breda en verdediger des geloofs, Passchier Melliaert [uit Antwerpen]goot mij in het jaar 1695. Het bewijst de vorstelijke betrokkenheid bij Breda.
Tip
Smakelijk
In stijl je fietstocht afsluiten? Midden in het Mastbos ligt café Heeren van Oranje, waar ze een Nassau-menu serveren. Overigens kun je hier ook heerlijk lunchen én logeren. Kijk voor meer informatie op www.mastbosch.nl
Praktisch
Informatie
VVV Breda, Willemstraat 17-19 in Breda, 0900 5222 444, www.vvvbreda.nl
Gilde de Baronie, Viandenlaan 5 in Breda, (076) 561 51 58, www.gildebaronie.nl
Fietsverhuur
Gilde de Baronie, Viandenlaan 5 in Breda, (076) 561 51 58 www.gildebaronie.nl
Veerdienst
’t Marktpontje in Terheijden, www.voortuinvandebiesbosch.nl/
Het Nassau-monument in stadspark Valkenberg is in 1905 is geplaatst en onthult door Koningin Wilhelmina, vijf eeuwen nadat Johanna van Polanen trouwde met graaf Engelbrecht van Nassau en waardoor de Nassaus voorgoed verbonden waren met de stad Breda.
Startpunt: NS-station Breda
Afstand: 50 km
GPS-bestand: Route Breda
PDF Routekaart: Route Breda
PDF Routebeschrijving: Route Breda
Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!
Tekst Sanne van Helmond Foto’s Edwin Haan
