Route Vorden – Binnengluren bij buitenplaatsen

Startpunt: NS-station Vorden
Afstand: 49 km
GPS-bestand: Route Vorden
PDF Routekaart: Route Vorden
PDF Routebeschrijving: Route Vorden

Let op: fout in route. Op de vijfsprong met asfaltwegen bij PS20412/001 LA de Vrochterdijk op. Dit moet zijn: Op de vijfsprong RA de Vrochterdijk op.

Dit jaar is uitgeroepen tot het Jaar van de Historische Buitenplaats. Een goede reden voor een ritje rond Vorden, waar je op 49 kilometer langs maar liefst negen fraaie landgoederen komt.

Zou een freule ook wel eens op de pedalen hebben gestaan? Of sprong ze misschien schrijlings achterop bij een jonkheer? Waarschijnlijk geen van beide. Terwijl je buitenplaatsen passeert met statige namen als Het Enzerinck en De Wildenborch, vraag je je af hoe het leven eruitzag achter die rijk gedecoreerde gevels. In elk geval was het er één met regels. Niet zozeer om de bewoners in het keurslijf te krijgen, maar vooral om ze houvast te geven. Onder meer bij de veelvuldige kostuumwisselingen. Geen jacquet na vijven en ’s avonds een andere japon dan in de ochtend. Zo wist iedereen wat er van hen werd verwacht. Nu is dat gelukkig anders.

In wat voor kleren dan ook, als burger krijgt je een warm welkom op kasteel Vorden dat alweer zo’n acht jaar in particuliere handen is. De nieuwe kasteelvrouwe heeft de buitenplaats weer in oude glorie hersteld. Waarschijnlijk tot groot plezier van de vele adellijke families die er in de loop der eeuwen woonden, voordat het in de jaren zeventig de functie van gemeentehuis kreeg. En ja, daar kun je gemakkelijk voor kiezen als je bekend staat als de meest kastelenrijke gemeente van Nederland. Vorden telt maar liefst acht buitenplaatsen.

Koetshuis

Kasteel Vorden, aan de rand van het bos net buiten het dorp, werd voor het eerst genoemd in een koopakte uit 1315. Steven van Vorden schonk het optrekje met al z’n buitengebouwen aan diens oom Dirk. Niet gek, zo’n cadeautje. Het kasteel zag er in die tijd wel anders uit dan nu. De vierkante toren was eerder onderdeel van een middeleeuws bouwwerk, de rest stamt grotendeels uit de zestiende eeuw. De toren en de ophaalbrug herinneren nog aan de defensieve functie.

Heel anders dan bijvoorbeeld het meer flamboyante Hackfort, dat je aan de andere kant van het dorp passeert. Maar niet voordat je eerst je fiets tegen het fraai bewerkte toegangshek hebt gestald. Het landgoed, nu eigendom van Natuurmonumenten, werd in 1981 bij legaat geschonken door de familie Van Westerholt van Hackfort. Het bevat niet alleen een statig buiten, met koetshuis en watermolen, maar ook zo’n 42 authentieke Achterhoekse boerderijen. Een klein deel daarvan is nog in bedrijf.

Het koetshuis is inmiddels verbouwd tot brasserie, waar je naast heerlijk dineren ook goed terecht kunt voor smakelijke koffie en thee. Met de boeren in de omgeving zijn gesprekken gaande over de levering van streekproducten. Bijvoorbeeld vlees van de Herefords die op de terreinen van Natuurmonumenten grazen, en groenten en fruit uit de lokale tuinen en boomgaarden.

Zuinig

Verder fietsend door de lommerrijke lanen realiseer je dat creatieve oplossingen als deze noodzakelijk zijn om de fraaie buitens voor de toekomst te kunnen behouden. Daarom is 2012 ook uitgeroepen tot het Jaar van de Historische Buitenplaats. “Met onder meer evenementen willen we aandacht vragen voor het behoud van dit belangrijke culturele erfgoed. Eeuwen geleden telde ons land nog zo’n zesduizend grote en kleine buitenplaatsen. Nu is nog slechts een tiende over”, vertelt Jan Holwerda van de Stichting Themajaar Historische Buitenplaatsen 2012.

Hij vervolgt: “Er zijn wel meer buitenplaatsen over, maar die beschouwen we als aangetaste ensembles. Dan is er alleen een park over of alleen een huis. Soms is er nog wel een combinatie, maar zijn de aangebrachte veranderingen zodanig dat het historische aspect vrijwel geen rol meer speelt. Daarom moeten we zuinig zijn op al die andere juweeltjes.”

Inmiddels ben je Wichmond en Warnsveld gepasseerd. Landgoed ’t Velde kondigt zich aan, en ook Buitenplaats ’t Waliën. En terwijl je wat verderop het bos induikt en de frisse boslucht opsnuift, doemt ook Buitenplaats Velhorst op. Een knarsend grindpad tussen de kasteeltuin en een prachtige karakteristieke boerderij leidt je naar de monumentale entree van de buitenplaats met een vijver, een zee aan bloeiende rododendrons en kleurige azalea’s. Ook dit landgoed is eigendom van Natuurmonumenten.

Rozentuin

Nee, dan Buitenplaats De Wiersse, met z’n imposante oprijlaan. Hier komt het beeld van de elite weer voor ogen. Bewoners die weten hoe je een glas wijn moet vasthouden, hoe het tafelzilver wordt geschikt, maar vooral ook hoe je een tuin onderhoudt. Het historische landgoed telt driehonderd hectare, zo’n 450 voetbalvelden bij elkaar. Zestien hectare is aangelegd als tuin, die omringd wordt door 32 hectare landschapspark. Het kasteel bestaat al sinds de dertiende eeuw, maar is vanaf 1678 in het bezit van dezelfde familie.

Alice, dochter van Victor de Steuers, nam in 1912 het initiatief om de tuinen te vernieuwen. Heb je geluk, of plan je met zorg je fietsroute, dan kun je de tuinen bezoeken. De rozentuin, moestuin, en de verdiepte ‘lage tuin’ met z’n borders en pergola, laten elk seizoen een wisselend kleurenpalet zien. Overnachten in een van de tuinappartementen is ook mogelijk. Overigens was Victor de Steuers (1843-1916) naast kasteelheer ook verantwoordelijk voor de bouw van het Rijksmuseum in Amsterdam. Verder was hij een gedreven verzamelaar van kunst- en historische voorwerpen. En die werden in de loop der tijd natuurlijk allemaal de lange oprijlaan opgereden, bestemd voor het inmiddels museale optrekje.

Imponerende burcht

Als liefhebber van parkbossen stapte je uiteraard ook al even af bij Buitenplaats De Wildenborch, dat je iets eerder tegenkwam. Al in 1372 werd melding gemaakt van een ‘burcht in het wilde moeras’, vandaar de naam De Wildenborch. Het was toen in handen van Sweder Rodebaert van Wisch. Hij was dan wel roofridder, maar behoorde ook tot de belangrijkste edelen van het oude hertogdom Gelre. En bij zo’n stoere edelman hoort een kordate woning. Ook nu nog maakt de buitenplaats een robuuste indruk, dankzij de familie Staring en hun erfgenamen. Na eeuwen van verval brachten die de grandeur van destijds weer terug. Ook in het bijbehorende parkbos. Huis en bos zijn nu ondergebracht in een stichting. Het huis wordt nog bewoond door leden van de familie.

>

Intussen komt het einde van de tocht in zicht. Na Buitenplaats Wientjesvoort ben je in een mum van tijd weer bij het beginpunt in Vorden. Maar om de dag in stijl af te sluiten, kun je nog even door fietsen naar Hackfort. De sfeervolle brasserie met zicht op het landhuis is immers een perfecte locatie voor een goed glas wijn. Maar als de Bordeaux ‘stevig in het glas hangt’, vraag je jezelf natuurlijk af hoe dat glas vast te houden. Wat schrijft de etiquette voor? En klink je nu met de glazen tegen elkaar of juist niet? Vragen waar de freule en jonkheer wel raad mee wisten. Tja, adellijk leven met regels had zo z’n voordelen.

Tip

Buitenplaats?
Een monumentaal huis, vaak met bijgebouwen, dat een harmonieus en onlosmakelijk geheel vormt met een omliggende tuin of park; dat is de omschrijving van een buitenplaats. Ze zijn in heel Nederland te vinden, maar vooral in het midden en westen van ons land lieten rijke stadsmensen in het buitengebied een optrekje bouwen. Zo konden ze ‘s zomers het relatief ongezonde klimaat in de stad ontkomen en zich terugtrekken op hun buitens, om aldaar te genieten van literatuur, poëzie, muziek, planten, bloemen, tuinarchitectuur en beeldende kunst.

Tuinen kijken
Van april tot en met september kunnen bezoekers elke eerste zaterdag van de maand en elke donderdag deelnemen aan een rondleiding door de tuinen van Buitenplaats De Wiersse. Aanvang: 10.30 uur. Dit jaar zijn er vanwege het Jaar van de Historische Buitenplaats extra rondleidingen. Wie in een tuinappartement overnacht (vanaf € 90 voor 2 personen) heeft in de ochtend vrije toegang tot de tuinen. Kijk voor informatie op www.dewiersse.nl of bel (0573) 451 409.

Etiquette
Hoe houd je een glas wijn vast? Hoe leg je het bestek naast het bord? En kun je bij formele gelegenheden zomaar iemand aanspreken, of wacht je tot je wordt voorgesteld? Nahnya Elisabeth Maria, barones van Voorst tot Voorst geeft trainingen op het gebied van representatie en omgangsvormen. Daarmee helpt zij mensen hun kwaliteiten beter te ontwikkelen. Ofwel: zich te presenteren met stijl en zelfvertrouwen. Haar devies: goede manieren vallen niet op, het ontbreken ervan wel! Interesse? Kijk op www.eetiquette.nl

Praktisch

Informatie
Regio VVV Bronckhorst, Kerkstraat 1B in Vorden, 0575) 55 32 22.

Fietsverhuur
Fietsverhuur Profile Bleumink, Dorpsstraat 12 in Vorden, (0575) 55 13 93.
Fietsverhuur Klein Brinke, Zutphenseweg 85 in Vorden, (0575) 55 12 56.

Buitenplaatsen
Kasteel de Wildenborch, (0575) 55 69 17. Info: www.wildenborch.nl
Kasteel Vorden, (0575) 55 06 84. Info: www.kasteelvorden.nl.
Landgoed Hackfort, (0575) 55 50 15.

Startpunt: NS-station Vorden
Afstand: 49 km
GPS-bestand: Route Vorden
PDF Routekaart: Route Vorden
PDF Routebeschrijving: Route Vorden

Let op: fout in route. Op de vijfsprong met asfaltwegen bij PS20412/001 LA de Vrochterdijk op. Dit moet zijn: Op de vijfsprong RA de Vrochterdijk op.

Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!

Tekst en foto’s Ruud Slagmolen