Route Sluis – Tussen zand en zee

Startpunt: VVV-kantoor in Sluis
Afstand: 44 km
GPS-bestand: Route Sluis
PDF Routekaart: Route Sluis
PDF Routebeschrijving: Route Sluis

Het Zwin lijkt een oerlandschap, maar schijn bedriegt. Vroeger was dit een machtige zeearm waar in de Middeleeuwen fiere schepen voeren. En nu? Nu dwalen er natuurliefhebbers rond en heel veel vreemde vogels.

Het Zwin is een natuurgebied op de Belgisch-Nederlandse grens. Het zeewater kan hier bij vloed het natuurreservaat binnendringen via een slufter, een geul die zich in het gebied vertakt in kleinere geulen en kreken. Het lijkt een oerlandschap, met het zeewater dat zo natuurlijk en ongeremd het land in stroomt. Maar toch is het hier veel veranderd, vergeleken met duizend jaar geleden.

Het Zwin was ooit een machtige zeearm, die in de Middeleeuwen een belangrijke doorgang vormde voor schepen op weg naar Brugge en andere plaatsen in de omgeving. Door de verzanding kwam het water echter steeds minder ver het land in. Toen Brugge niet meer bereikbaar was, werden de stadjes Sluis en Sint Anna ter Muiden in gebruik genomen als voorhavens.

Wie nu door Sint Anna ter Muiden fietst, ziet niet meer terug dat het ooit een heus stadje was. Mude, zoals het toen heette, verwierf stadsrechten in 1242, maar een eeuw later begon het Zwin al te verzanden. En in rap tempo. Er werd nog en poging gedaan het dorp op te schuiven, maar het mocht niet baten. Oude huisjes, straten met kinderkopjes en de stoere, markante toren van de gotische kerk zijn de enige overgebleven herinneringen aan die tijd.

Vestingwerken

De stadjes Sluis en ook Retranchement, zijn beter behouden gebleven. Retranchement betekent afsnijding. De term wordt gebruikt voor de tweede wal waarachter je je kunt terugtrekken wanneer de eerste wal verloren is gegaan. De schans werd begin zeventiende eeuw door Prins Maurits gebouwd om de controle te krijgen over de Zwingeul. In de Tachtigjarige oorlog waren de Spanjaarden heer en meester in het rijke Vlaanderen – inclusief Brugge. Maurits bouwde daarom rond de ingang van het Zwin een aantal vestingen om de scheepvaart naar Vlaanderen te beletten. De schans van Retranchement bestond uit twee forten en binnen de omwalling ontstond een dorp waar de soldaten woonden. Toen bij de Vrede van Münster werd bepaald dat Retranchement als vestingwerk ontmanteld moest worden, mochten de vestingwerken rond het dorp blijven liggen om het te beschermen tegen de zee. Geen overbodige luxe, want een halve eeuw later werd één van de forten van Retranchement door een enorme stormvloed verwoest.

Vliegveld

Vanuit Retranchement fiets je zo verder naar Cadzand-Bad – een mooie plek voor een pauze – en daar openbaart het Zwin zich in volle glorie. Wat een uitzicht! En wat een gek idee dat het hier in de Middeleeuwen een drukte van belang moet zijn geweest. Waar nu badgasten pootjebaden voeren eens fiere schepen af en aan. Het Zwin was de poort tot de wereld. Nu maakt de natuur hier de dienst uit. Omdat de zee bij vloed de zeegeul binnenstroomt en zich bij eb weer terugtrekt, groeit er bijzondere zoutminnende flora. Maar het Zwin is ook een belangrijk vogelgebied.

In België, bij de Internationale Dijk die de Zwingeul indamt, is dat ook duidelijk te zien. Grappend wordt het Zwin hier ook wel het International Bird Airport genoemd. Geen gek gevonden naam, want tienduizenden vogels voelen zich thuis in dit gebied of gebruiken het als tussenstop op hun trektocht naar elders. Je kunt ze hier, op het meest oostelijke puntje van België, dan ook mooi bekijken en met volle teugen genieten van de zilte zeelucht en het heerlijk rustgevende, weidse uitzicht op zee. Om je vervolgens te verheugen op de prachtige tocht terug.

Tip

Stop!
Als je langs het strand fietst, dan is een stop bij een strandpaviljoen natuurlijk onvermijdelijk. Een aanrader is De Zeemeeuw in Cadzand-Bad, vlak bij de monding van het Zwin.

Praktisch

Informatie
VVV Sluis, Groote Markt 1 in Sluis, (0117) 461 700, www.vvvzeeland.nl/sluis

Fietsverhuur
Pol Tweewielers, Rondweg 2 in Sluis, (0117) 461 611.
’t Rinkeltje, Zijddijkstraat 72 in Sluis, (0117) 462 616, http://www.trinkeltje.nl/

Parkeren
Parkeren in Sluis kan op parkeerterrein P1 aan de Sint Annastraat, vlak bij de VVV (€ 3,50/dag).

Bezoekerscentra
Natuurgebied het Zwin ligt deels in Nederland en deels in België. Aan beide zijden van de grens vind je een bezoekerscentrum. Informatie: www.hetzeeuwselandschap.nl, www.zwin.be.

Vestingstadje
Een dagje Zwin begint met een rondje om Sluis. Zo heb je mooi zicht op de vestingwerken van dit oude stadje. Aan de rechterhand strekken groene weilanden zich eindeloos uit, aan de linkerhand zie je hoge wallen die in een stervorm zijn aan gelegd. De vestingwerken zijn mooi gerestaureerd, er loopt nog altijd water langs. En een leuk fietspaadje! Kijk voor meer informatie op www.visitsluis.nl

Nieuwe geschiedenis
Over het ontstaan van het Zwin is jarenlang gespeculeerd. De eerste betrouwbare kaart van de streek dateert uit de tijd dat het Zwin al niet meer zo ver landinwaarts kwam: de Heraldische kaart van het Brugse Vrije, gemaakt door Pieter Pourbus tussen 1561-1571. Recent onderzoek zorgde voor nieuwe inzichten. Geograaf Willy Wintein combineerde voor het eerst archeologische, geologische en geografische technieken en wat bleek: het Zwin is niet bij de stormvloed in 1134 ontstaan, maar al vele eeuwen eerder. Wanneer precies is nog steeds niet duidelijk, maar waarschijnlijk dateert de eerste grote zeedoorbraak van rond het begin van onze jaartelling. Meer lezen? Ga naar www.zwinstreek.eu n klik op ‘landschap’.

Startpunt: VVV-kantoor in Sluis
Afstand: 44 km
GPS-bestand: Route Sluis
PDF Routekaart: Route Sluis
PDF Routebeschrijving: Route Sluis

Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!

Tekst: Linda Korsten